स्वातंत्र्याची ७८ वर्षे : राखेतून गरुडझेप घेणाऱ्या भारताची यशोगाथा

१५ ऑगस्ट १९४७ ची पहाट उजाडली स्वातंत्र्याची ७८ वर्षे पूर्ण झाली, तेव्हा क्षितिजावर स्वातंत्र्याचा सूर्य उगवला होता, पण त्यासोबतच देशाच्या भवितव्यावर अनिश्चिततेचे दाट ढगही जमले होते. शतकांच्या गुलामगिरीने पोखरलेला, फाळणीच्या जखमांनी विव्हळणारा आणि अठराविश्वे दारिद्र्याने ग्रासलेला एक अवाढव्य देश स्वतःच्या पायावर उभा राहण्याचा प्रयत्न करत होता.

तिथपासून सुरू झालेला स्प्रवातंत्वार्सयापासूनचा प्रवास आज २०२५ मध्ये जेव्हा आपण मागे वळून पाहतो, तेव्हा एका मोठ्या स्वप्नासारखा वाटतो; एक असं स्वप्न जे या देशातील कोट्यवधी लोकांनी मिळून पाहिलं आणि अथक परिश्रमांनी खरं करून दाखवलं.

पायाभरणीचा काळ : ‘आधुनिक भारताची मंदिरं’

सुरुवातीची काही दशकं ही पायाभरणीची होती. भाक्रा-नांगलसारखी धरणं उभी राहत होती, ज्यांना पंडित नेहरूंनी ‘आधुनिक भारताची मंदिरं’ म्हटलं होतं. या धरणांनी केवळ शेतीला पाणी दिलं नाही, तर देशाच्या मनगटात एक नवं बळ संचारलं. आयआयटी (IITs) आणि आयआयएम (IIMs) सारख्या संस्थांनी ज्ञानाची नवी गंगोत्री देशात आणली, ज्यातून तयार झालेल्या पिढीने पुढे जाऊन देशाचं भविष्य घडवलं. हा काळ संथ होता, पण निश्चित ध्येयाने भारलेला होता.

हरित क्रांती : भुकेवर मिळवलेला विजय

खरा बदल दिसू लागला तो ‘हरित क्रांती’नंतर. एकेकाळी गव्हासाठी परदेशापुढे हात पसरणारा भारत आता अन्नधान्याच्या बाबतीत स्वयंपूर्ण झाला होता. भुकेवर मिळवलेला हा विजय केवळ पोटापाण्याचा प्रश्न नव्हता, तर तो देशाच्या आत्मविश्वासाला मिळालेला एक प्रचंड मोठा आधार होता. शेतकऱ्याच्या घामातून देशाचं नशीब बदलत होतं. याच आत्मविश्वासाच्या जोरावर भारताने पुढे अंतराळात झेप घेतली आणि जगाला आपली ताकद दाखवून दिली.

१९९० चे दशक : जागतिकीकरण आणि माहिती तंत्रज्ञानाचे वादळ (बदलता भारत)

नव्वदचं दशक उजाडलं आणि देशाच्या अर्थव्यवस्थेने एक मोठी कात टाकली. जागतिकीकरणाचे वारे वाहू लागले आणि भारताने आपली दारं जगासाठी उघडली. सुरुवातीला काहीसा गोंधळ उडाला, पण या बदलाने देशात एक नवी ऊर्जा निर्माण केली. बाजारपेठा नवनव्या वस्तूंनी फुलून गेल्या आणि मध्यमवर्गाच्या मनात नवीन आकांक्षांनी घर केलं. याच काळात माहिती तंत्रज्ञानाचं एक वादळ देशात आलं. बंगळूर, पुणे, हैदराबादसारखी शहरं जगाच्या नकाशावर चमकू लागली. संगणक आणि सॉफ्टवेअरच्या माध्यमातून भारतीय तरुणांनी जगात स्वतःची एक वेगळी ओळख निर्माण केली.

एकविसावे शतक: डिजिटल इंडिया आणि बदललेले जीवनमान

विसाव्या शतकातून एकविसाव्या शतकात प्रवेश करताना स्वातंत्र्याची ७८ वर्षे पूर्ण झाल्यांनतर भारताचा चेहरामोहरा पूर्णपणे बदलला होता. खेड्यापाड्यातील पारावर बसून गप्पा मारणारे हात आता मोबाईलवर जगाशी जोडले गेले होते. ज्या देशात एकेकाळी टेलिफोन लावण्यासाठी वर्षानुवर्षे वाट पाहावी लागत होती, तिथे आता प्रत्येक घरात मोबाईलची रिंग वाजत होती. आज २०२५ मध्ये तर परिस्थिती अशी आहे की, भाजीवालासुद्धा आपल्या मोबाईलवर क्यूआर कोड (QR Code) लावून डिजिटल पेमेंट स्वीकारतो. ‘डिजिटल इंडिया’ हे आता केवळ सरकारी धोरण राहिलेलं नाही, तर ते सामान्य माणसाच्या जगण्याचा एक अविभाज्य भाग बनलं आहे.

आजचा आत्मविश्वासू भारत: चांद्रयान ते युनिकॉर्नपर्यंत

आजचा भारत हा केवळ एक विकसनशील देश राहिलेला नाही, तर जगाच्या व्यासपीठावर आत्मविश्वासानं वावरणारा एक प्रमुख देश आहे. चांद्रयानासारख्या मोहिमा यशस्वी करून आपण चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर तिरंगा फडकवला आहे. स्टार्टअप्सच्या माध्यमातून आपले तरुण नवनवीन कल्पनांना मूर्त रूप देत आहेत आणि ‘युनिकॉर्न’ कंपन्यांची संख्या दिवसेंदिवस वाढत आहे. रस्त्यांचे जाळे, वेगवान रेल्वे आणि आधुनिक विमानतळे देशाच्या विकासाची गती वाढवत आहेत.

स्वातंत्र्याची ७८ वर्षे : भारताची आव्हाने आणि अढळ विश्वास

अर्थात, प्रगतीच्या या तेजस्वी प्रकाशासोबत काही अंधाऱ्या सावल्याही आहेत. श्रीमंत आणि गरीब यांच्यातील दरी, पर्यावरणाची आव्हानं आणि सर्वांपर्यंत विकासाची फळं पोहोचवण्याचं काम अजूनही बाकी आहे. पण, ज्या देशाने शून्यातून आपलं विश्व निर्माण केलं, तो देश या आव्हानांवरही नक्कीच मात करेल.

स्वातंत्र्यापासून ते २०२५ पर्यंतचा हा प्रवास म्हणजे एका फिनिक्स पक्षाने राखेतून भरारी घेण्यासारखा आहे. ही एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे सुपूर्द केलेल्या विश्वासाची आणि जबाबदारीची गाथा आहे.
ही कहाणी अजून संपलेली नाही; ती रोज लिहिली जात आहे, या देशातील १४० कोटी लोकांच्या आशा-आकांक्षांनी आणि त्यांच्या परिश्रमांनी!